Sustainable Building Support centre

july 2013

weg met nieuwbouw /steun de corporaties (dutch)

Nederland worstelt met " de bouw" ; in al zijn facetten. Er worden vele plannen gemaakt, en vooral gelobbyd. Maar met welke doel eigenlijk? Wie wat afstand neemt en het geheel beschouwd, komt tot heel andere plannen dan ' bouwen" en dan vooral nieuwbouw. Die zegt: geen focus op nieuwbouw. Want met het mantra van bouwen, en vooral grootschalig nieuw bouwen is al veel te veel schade aangericht. Er wordt niet gebouwd naar behoefte maar om de sector in stand te houden, onder het mom van werkgelegenheid. Maar wie heeft er nou baat bij een sector in stand houden, niemand toch? Dat is geen doel in het leven. Waar het wel om gaat is bijvoorbeeld werkgelegenheid. Maar daar heb je geen nieuwbouw voor nodig. In tegenstelling zelfs. Er zit meer werkgelegenheid in grootschalig renoveren dan in nieuwbouw. Bovendien, naast werkgelegenheid is het verlagen van de milieubelasting een belangrijk doel. Er ieder nieuw gebouw verhoogt alleen maar de milieubelasting: door energie en materiaalinzet. Wederom, de winst is vooral te halen in de bestaande bouw. En daarnaast: in de nieuwbouw zoals die nu georganiseerd is blijft het sappelen met bouwbedrijven en projectontwikkelaars die steeds weer het wiel moeten uitvinden: een enorme verspilling en kapitaal vernietiging. Onze economie helaas steunt dat nog steeds: alleen maar prototypes bouwen, met altijd ingebouwde fouten, veroorzaakt veel herstel en onderhoud ,en (dus zelfs) stijging van het BNP . Veel beter zou zijn de zaken seriematig aan te pakken en dat dan vooral in renovatie.

Maar we hebben toch meer woningen nodig? Dat valt nog maar te bezien. We krimpen al aan de randen, straks overal, en we hebben grote leegstand in voor niets gebouwde kantoren. En wat doen we? We maken een sloop plan voor woningen in Groningen en Limburg te betalen door de woningbouwverenigingen, en tegelijk maken we een sloopplan voor nieuw kantoren vooral in de randstad, , beiden om "de markt in stand te houden" , met anmdere woorden nieuw te kunnen bouwen. Bezigheidstherapie is dat, maar heeft niets te maken met je land goed beheren. Dat is hetzelfde dat we 50 jaar geleden de hele natuur recht hebben verkaveld en gebaggerd en dat bedrijven er nu weer een goede boterham aan hebben alles te laten meanderen. Bezigheidstherapie dus.

Wie hart heeft voor de zaken waar het om gaat: verpaupering door leegstand vermijden, milieubelasting omlaag brengen , mensen huisvesten en werkgelegenheid creëren, komt op hele ander oplossingen. Nederland overziende ontwikkel je dan op de eerste plaats beleid om een verschuiving naar noord- en zuid-oost op gang te brengen, via belasting en vestigingsvoordeel regelingen. Dat is sowieso handig met het oog op de zeespiegelstijging daar alvast mee beginnen, het vergt zeker 100 jaar om eenieder onder NAP uit te brengen. Daarnaast voor zover nog aanvullende woningen nodig zijn worden alle lege kantoren te beginnen in het westen omgebouwd tot starterwoningen en penthouses. Maar de grootste opgave zit er in de bestaande bouw te renoveren, met het doel verpaupering te voorkomen en vooral energiezuiniger maken (en betaalbaarder) . Een prachtig voorbeeld is het zojuist opgeleverde eerste deel van de renovatie rond de Dahliastraat in Kerkrade-West. 150 woningen zijn naar (bijna) 0-energie gerenoveerd. Een uniek project in europa: de bewoners zien hun energierekening van 140 euro naar 40 euro gaan, de woningen zijn gerenoveerd als (bijna) 0-energiewoning, dat wil zeggen de zonnepanelen op het dak leveren evenveel elektriciteit als de zuinige woning vraagt, en de uitvoering was nog nooit vertoond: in 10 dagen per woning terwijl de bewoners thuis konden blijven. Op een gegeven moment lopen de zaken als een geoliede machine : vergelijk het met een autofabriek, daar staan de werknemers aan de band, bouwen seriematig auto's die langzaam voorbij komen. Hier is het net andersom: de woningen staan stil maar de renovatieploegen schuiven fasegewijs door naar de volgende woning. Een school voorbeeld van de aanpak die in heel Nederland zou kunnen leiden tot een drastische verlaging van het energiegebruik , en de energierekening, bijdragen aan de bestrijding van de klimaat verandering, en een opwaardering van buurten.

Met alle schaalvoordelen in kosten en snelheid van dien. De ervaring hier opgedaan moet worden voortgezet, anders gaat de kennis weer verloren, dalen de kosten niet gaan weer allemaal het wiel uitvinden. En daar lijkt het wel op, gezien de aandacht voor nieuwbouw. En-passant kleden we de corporaties nog wat uit om de overheid te spekken, en nemen we alle ruimte weg voor initiatieven aldaar. Terwijl corporaties juist het ideale instrument zijn om het voortouw te nemen in deze mega opgave, waardoor bouwbedrijven ervaring hebben om straks ook de particuliere woningbouw erbij te betrekken.

Om alleen al de reeds gepropageerde overheidsdoelstellingen op energie en milieugebied te halen (zoals de 16 % duurzame energie) heeft Nederland ca 1000 van die projecten als in Kerkrade nodig, van ieder 150 woningen, per jaar !. En na 2020 nog eens dezelfde hoeveelheid om 35 % energiereductie in 2030 te halen. Werkgelegenheid genoeg voor de komende 20 jaar.

En dan zien we over 20 jaar wel weer eens verder, wat we met de bouw moeten. Waarschijnlijk blijkt tegen die tijd dat we toch wat grootschaliger naar het droge moeten verhuizen, en dus de Betuwe lijn ombouwen om de Randstad per gebouw naar het oosten te transporteren. Maar dat zien we dan wel weer. Voor nu: weg met nieuwbouw, steun de corporaties, ze vormen het hart van de transitie, en stimuleer grootschalige seriematige renovatie.

Ronald Rovers

Lector duurzame gebouwde omgeving en regionale ontwikkeling, RiBuilT/Zuyd Hogeschool, Heerlen